Najwyższa Izba Kontroli o budżecie obywatelskim

2 września Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport pt: „Funkcjonowanie budżetów partycypacyjnych”. NIK kontrolował prezydenta miasta Jacka Karnowskiego w zakresie wyboru i realizacji projektów budżetu obywatelskiego w latach 2016-2018. Kontrolę zakończono 9 grudnia 2018.

Potwierdziły się informacje przekazywane przez pracowników urzędu miasta: projekty były wybierane niezgodnie z regulaminem oraz przed jego powstaniem wg reguł uznaniowych.

Poprawność gromadzenia wniosków zgłaszanych do głosowania NIK postanowiła zweryfikować na podstawie losowo wybranych projektów – po 5 zaakceptowanych do głosowania i po 5 odrzuconych z każdego z badanych lat – łącznie 30 wniosków. Okazało się, że już z roku 2015 brakuje w Urzędzie oryginałów wniosków. Natomiast dla projektu nr 191 z roku 2016 tekst oryginalnego wniosku nigdy nie istniał – miał on zostać złożony telefonicznie przez anonimowego wnioskodawcę bez żadnego trybu. Pozostałe 20 brakujących oryginałów wniosków z niewyjaśnionych przyczyn skasowano ze skrzynki poczty elektronicznej. Wnioski te nie były drukowane i rejestrowane w stosownej ewidencji urzędowej. Natomiast w ocenie NIK podlegają zatem tym samym rygorom prawnym, którym podlegają inne pisma i przesyłki wpływające do Urzędu, w tym związanym z ich rejestracją.

Kontrolerzy ustalili m.in. że:

• kontrola poprawności liczenia wyników głosowania w latach 2015 i 2016 nie była możliwa, ponieważ prezydent stwierdził, że karty do głosowania zniszczono.
• w uchwale w sprawie budżetu obywatelskiego na 2016 r. Rada Miasta nie określiła okręgów konsultacyjnych i ich granic, przez co prezydent bezpodstawnie zakwalifikował do realizacji projekty lokalne, które uzyskiwały mniej głosów niż niezakwalifikowane do realizacji projekty ogólnomiejskie: Powiększenie placu zabaw w Parku Północnym przy klubie Sfinks o zespól atrakcyjnych zabawek tworzących zamek, zdrowe plecy i ergonomia pracy - kręgosłup bez bólu, zajęcia rehabilitacyjne i profilaktyczne dla mieszkańców, Remont 3 Maja,
• w budżetach na 2017 i na 2018 wybierano do realizacji projekty lokalne niezgodnie z uchwalonymi przez Radę Miasta regulaminami konsultacji,
• bezpodstawne było wykluczenie z procesu tworzenia i realizacji budżetu obywatelskiego osób w wieku poniżej 16 lat, mieszkających w mieście cudzoziemców bez nru PESEL, oraz umożliwienie zgłaszania projektów dowolnym organizacjom zarejestrowanym w Sopocie,
• prezydent przedłożył, a radni przyjęli uchwałę zawierającą sprzeczne zasady traktowania głosów zawierających więcej niż 5 wybranych i zaznaczonych projektów w głosowaniu w roku 2017 na projekty do realizacji w roku 2018:

  Jeżeli głosujący nie zaznaczył żadnego pola, lub zaznaczył więcej niż pięć pozycji jest to traktowane jako głos nieważny. Jeśli głosujący zaznaczył więcej pozycji niż maksymalnie dodusza regulamin uwzględnianych jest pierwszych pięć wybranych pozycji.§ 7 ust. 2 zał.1 do projektu uchwały druk nr 376

• w 2015 prezydent przedłożył, a rada miasta uchwaliła krótszy o 3 dni od wymaganego okres konsultacji. Prezydent stwierdził, że błąd ten wynikał z przeoczenia,
• corocznie stosowane przez Komisję ds. Budżetu Obywatelskiego kryteria odrzucania zgłaszanych projektów – np. własność gruntu, na którym miał być realizowany projekt, racjonalność realizacji projektu, zaplanowanie zadań ujętych w projektach do realizacji bieżącej w danym roku, inne przeznaczenie gruntów, na których miały być realizowane zadania – nie miały bezpośrednich podstaw w uchwałach ani regulaminie budżetu obywatelskiego,
• rozpoczęcie przyjmowania wniosków i kolejne etapy procedury konsultacji budżetu obywatelskiego odbywały się po głosowaniu uchwał przez Radę Miasta, ale przed ich wejściem w życie,
• dofinansowanie remontów kamienic całkowicie prywatnych z budżetu gminy zostało dokonane bez odpowiedniej podstawy prawnej,
• w latach 2016-2018 bez opóźnienia realizowano 60-66% inwestycji wybranych do realizacji z budżetu w danym roku.

NIK zakończyła kontrolę wnioskami o:

• umożliwienie głosowania bez ograniczeń wiekowych
• zgłaszanie do Rady Miasta uchwał z wyprzedzeniem pozwalającym na wejście w życie uchwały przed rozpoczęciem konsultacji
• informowanie mieszkańców jedynie o rzeczywistych wymogach stawianych zgłaszanym projektom
• uzgadnianie z Komisją ds. Budżetu Obywatelskiego wyników weryfikacji (oceny) projektów zgodnie z kryteriami określonymi w uchwale Rady Miasta
• wybieranie projektów do realizacji zgodnie z zasadami określonymi w uchwale Rady Miasta
• finansowanie realizacji projektów oraz ich klasyfikowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Kontrolerzy zauważyli, że aktywnie prowadzono kampanię informacyjną o budżecie obywatelskim, wszystkie wniesione odwołania, pisma i wnioski mieszkańców zostały rozpatrzone, w wyniku realizacji zadań stworzono miejsca do wypoczynku, rekreacji i uprawiania sportu, poprawiono infrastrukturę drogową i rekreacyjno-sportową.

Kontrolerzy nie sprawdzali trwałości efektów realizowanych zadań po dokonaniu płatności za ich realizację. Nie stwierdzili, czy wciąż potrzebna jest elektroniczna platforma wymiany informacji o niepotrzebnych rzeczach.